U zajedničkoj kolumni koja je jučer objavljena u više evropskih listova (francuski Le Monde, njemački Frankfurter Allgemeine Zeitung i poljski Gazeta Wyborcza) pod različitim naslovima ali sa istom porukom – da se uči iz povijesti, Daniel Cohn-Bendit, Timothy Garton Ash, Pawel Karolewski i Claus Leggewie upozorili su da bi, nakon Ukrajine, sljedeći izvor opasnosti mogla biti Bosna i Hercegovina i apelovali na Evropsku uniju da integrira Bosnu i Hercegovinu u “političku uniju” i pruži joj pomoć u slučaju napada.
Pišu: DANIEL COHN-BENDIT, TIMOTHY GARTON ASH, PAWEL KAROLEWSKI i CLAUS LEGGEWIE
Na Evropskom samitu u Versaillesu promašena je velika prilika: da se pokrene novi poslijeratni poredak za Evropu na ovom simboličnom mjestu. Nismo sanjari i znamo da ulazak u Evropsku uniju nije šetnja parkom i da, u principu, za Ukrajinu važe iste procedure kao i za kandidatske zemlje na Balkanu. Ali je postojala prilika da se etablira politička unija koja bi premostila jaz između između sektorskog udruženja i punopravnog članstva. Umjesto toga, šefovi država su u Versaillesu postupali proceduralno, kao da se uvježbani propisi EU također odnose i na ekstremni slučaj rata u Evropi. Projekt slobode i mira ustupio je mjesto Evropskoj uniji birokrata i zvaničnika.
Ali, Evropska unija nije više ekonomska unija iz posljednjih godina. Putin ju je nenamjerno pretvorio u normativni i institucionalni savez iz godina njenog osnivanja. To bi EU opet trebala postati, budući da zadatak sada nije samo zaštititi Ukrajinu od ruske agresije, već također ojačati zaštitu novih članica, posebno u baltičkim zemaljama, te uključiti sve one države koje žele pod zaštitu EU. Potreban je “prošireni Weimarski trougao” koji bi posebnu pažnju posvetio regionalnom i usklađenom širenju sigurnosne politike unutar EU. Njemačka, Francuska, Poljska i baltičke zemlje moraju stupiti u čvršću saradnju u sigurnosnoj politici, pa ako je potrebno i u polju nuklearnog naoružavanja. Velika Britanija mora se ponovo približiti evropskoj političkoj zajednici uvjerenja, koju je Brexit nemarno protraćio. Ali jača zaštita od Rusije također znači da se Putinovim trojanskim konjima, kao što je Orbanova Mađarska i Vučićeva Srbija, treba odlučnije suprotstaviti. To, iznad svega, postavlja pitanje o obvezujućoj prirodi članstva Mađarske u EU i statusa Srbije kao kandidata za EU.
Bosna i Hercegovina zaslužuje posebnu pažnju u ovom kontekstu. Tamo srpski političari u Banjoj Luci i Beogradu potpiruju tendencije podjela koje, trideset godina nakon što je počeo rat u Jugoslaviji, razbijaju krhku konfederaciju BiH i čine mogućim čak i novi rat među etničkim grupama. Velikosrpski separatisti mogu biti sigurni u aktivnu podršku Putinovog režima.
Nacrt za takve sramotne manevre pred našim očima i ušima dao je Vladimir Putin 2008. godine u Gruziji i 2014. godine u Ukrajini. Evropa unija je to prihvatila, ignorišući provokacije i najave Kremlja i posmatrajući razdorne i otuđujuće nakane protivnika evropskog jedistva od Marine Le Pen do Viktora Orbana. Dok je Putin pomno pripremao svoje planove napada, energetska ovisnost Evrope se dramatično povećala i, prije svega, njemačka odbrana se obrnuto proporcionalno smanjila. Sve su to aktivno promovisali, ne samo u Njemačkoj, istureni politički akteri uprkos jasnim dokazima ruskog neoimperijalizma. Ovo danas stvara posebnu obavezu.
Evropljani su sada čuli pucanj i još jednom zajedno stoje u odbrani svojih vrijednosti i institucija. Zajedno su odlučili o sankcijama protiv Ruske Federacije i o isporuci oružja Ukrajini koje više ne može spriječiti patnje ukrajinskih civilia, a teško ga može i ublažiti. Baš kao što su sankcije i isporuke oružja trebale biti izvšene najkasnije kada je ruska armija 2021. godine raspoređena na granicu Ukrajine, tako ne smijemo sada čekati u slučaju Bosne i Hercegovine da i tamo ne bude prekasno.
Bezuspješno smo zagovarali 1992. godine da Evropa preuzme odlučnu akciju za opsjednuto Sarajevo. Tek je dovršen genocid pokrenuo zakašnjelu intervenciju nakon koje nije uslijedio stabilan mirovni poredak na Balkanu. Danas EU treba biti budnija i očitovati svoju jasnu namjeru da uključi Bosnu i Hercegovinu u Političku Uniju koja podrazumijeva pomoć protiv mogućih provokacija i agresije. I savezništvo koje upozorava srpske separatiste i obavezuje Hrvatsku, kao i Sloveniju, da podrži Federaciju i da participira u stabilnom poslijeratnom poretku na cijelom Balkanu.
Srbijanska vlada mora shvatiti da će njena opcija za pridruživanjem Evropskoj uniji biti izgubljena ako ugrozi nesigurni mirovni poredak na Balkanu i pokuša profitirati od ukrajinskog rata. Putinov projekat “ruskog svijeta” imao je glasovitu preteču u “srpskom svijetu” Slobodana Miloševića, u koji su sunarodnjaci u Bosni i Crnoj Gori trebali biti uvedeni baš kao etnički Rusi u Donbasu 2014. godine. Miloševićev san glasovito je okončao na Međunarodnom krivičnom sudu.
Srbi u Banja Luci i Beogradu moraju odlučiti kojoj strani pripadaju. Milorad Dodik je odbio sankcije protiv Rusije, a ruske (i kineske) zainteresirane strane dolaze u Beograd i odlaze iz njega. Jasan signal Bosni i Hercegovini, kao i NATO članici Crnoj Gori pokazao bi da se ove dvije države ubrajaju u demokratski svijet i da pripadaju proširenoj Evropi. Napori da se izborni zakon i državna administracija prestanu zasnivati na etničkoj proporcionalnosti sve više odjekuju u bosanskohercegovačkom civilnom društvu, posebno među mlađom generacijom, jer etnički nacionalizam ne nudi nikakve šanse za mir i prosperitet. Na taj je način Putin možda greškom ojačao političku koheziju Evropske unije.
Daniel Cohn-Bendit bio je predsjedavajući Kluba Zelenih u Evropskom parlamentu; Timothy Garton Ash je profesor evropskih studija na Univerzitetu Oxford; Pawel Karolewski je profesor političke teorije i studija demokratije na Univerzitetu Leipzig; Claus Leggewie je profesor politologije na Univerzietu Gießen.
(Priredio: S. BEGOVIĆ)
(20)
