VUK BAĆANOVIĆ : Bošnjaci prestanite…

Odluka Ustavnog suda BiH je sada jasna i konačna. Apelacija Republike Srpske je neprihvatljiva, a referendum o tome da li su Srbi za “da”, ili “ne” po pitanju vlastitog nacionalnog praznika je takođe proglašen neustavnim. Međutim, nisu ni ustavni sudovi ono što su nekad bili. Jedan od njih, lociran u EU, nesumnjivom domu slobode, demokratije i ljudskih individualnih i kolektivnih, odnosno nacionalnih prava, onaj španski je, ne tako davno 2014., donio presudu prema kojoj je referendum o nezavinosti Katalonije neustavan, budući da prema španskom Ustavu iz 1978. španske regije “ne mogu jednostrano raspisivati plebiscit o samoopredjeljenju”.

Imajući na umu šta je jedan drugi ustav, onaj jugosloenski iz 1974. podrazumijevao pod “samoopredjeljenjem do otcjepljenja” i kako ga je svako tumačio kako mu je i, u kojem trenu, to trebalo, katalonski predsjednik Artur Mas je Madridu pokazao srednji prst. Referendum sa pitanjima “Želite li da Katalonija postane država”, i ako da “Želite li da ta država bude nezavisna” je održan sa 80-postotnom podrškom nezavisnosti, koja će, kako se planira, biti proglašena 2017. Vrhovni katalonski sud je, dakako, pokrenuo postupak protiv predsjednika Masa radi kršenja državnog i pokrajinskog Ustava, ali odlučnog katalonskog separatistu to uopšte ne sprečava da nastavi sa svojom, od katalonskog naroda, legitimizovanom politikom.

Prema tome, ništa čudno da silna dreka zvaničnog Sarajeva, odnosno prizivanje u pomoć američke ambasade, Visokog predstavnika, PIK-a, CIK-a i drugih kolonijalnih i oktroisanih institucija, pa i samog Ustavnog suda neće polučiti ničim. Ako je moguće da u EU jedan pokrajinski predsjednik kao što je Mos brutalno izignoriše ustavni sud vlastite komplikovane zemlje i to po pitanju početka dezintegracije Španije, zbog čega bi onda Milorad Dodik morao brinuti oko nečeg utoliko “bezazlenog” kao što je propitivanje naroda o tome želi li nastaviti sa obilježavanjem datuma mirnog plebiscita kojim je odlučio ostati u Jugoslaviji i formirati vlastitu federalnu jedinicu?

Naravno je da će najčešći argument zvaničnog i dominantnog intelektualnog Sarajeva biti: Ne može jer je bio rat; ne može jer su se dogodili masovni zločini; ne može jer je došlo do etničkog čišćenja; ne može jer je Republika Srpska privremeni entitet, a Katalonija istorijska pokrajina… Međutim, kada stvari sagledamo iz šire perspektive i Španija je, relativno nedavno izašla iz dugotrajnog građanskog rata, čije nasljeđe društveno nikada nije prevaziđeno, već kao utvara krvološtva i masovnih zločina lebdi ne samo nad porodicama ljevičara anarhista i komunista i desničara frankovaca, već i nad Kastiljancima, Baskima i Kataloncima, čije pozicije u ratu nisu bile samo klasne, već i nacionalne, barem unekoliko u skladu sa Lenjinovom devizom o pravu naroda na samoopredjeljenje i negiranjem iste od strane Franka.

Širi istorijski kontekst naših prostora je uslovljen njegovom geografskom, kulturološkom, religijskom, mentalitetskom, a time i mikroistorijskom drugačijošću od Španije, ali opet i sličan, barem, u balkanskom kontekstu, srpske borbe za nacinalnu emancipaciju i slobodu od Osmanske i Austro Ugarske imperije. Timothy Snyder jedan od vodećih svjetskih eksperata za istoriju istočno-centralne Evrope i predavač na Yaleu je zastupnik teze da je srpska revolucija iz 1804. jedna od najškolskijih primjera antiimperijalne revolucije, te je u smisliu nacioizgradnje stavlja ispred francuske, te čak okončavanje Prvog svjetskog rata, u smislu razvoja političkog nacionalizma, izjednačava sa trijumfom srpske ideje o suverenitetu naroda*. I zaista, vjerovatno je nešto slično, bez ikakve idealizacije imao na umu imao i hrvatski prosvjetitelj Ljudevit Gaj u svojoj poznatoj izjavi da se nema smisla prepirati “što je kod Srbaljah narodno, što li nije; kod Srbaljah, u kojih je od oltara do čobana ništa biti ne može što ne bi narodno bilo; kod Srbaljah, od kojih mi jezik u svojoj mudrosti i u svom bogatstvu, i običaje u svojoj izvrsnosti i čistoći učiti moramo ako hoćemo da ilirski život obnovimo.”

I zaista, mora se shvatiti frustracija naroda koji takvo političko nasljeđe mora predati neželjenom protektoratu za koji mu je svejedno zove li se Bosna i Hercgovina ili Trinidad i Tobago. Ako bi se analizirala srpska politička misao u BiH, onda je jasno da se ona nikada nije zalagala za Bosnu i Hercegovinu, već za nacionalno ujedinjenje sa Srbijom, a ako se već zalagala, onda je to bilo za BiH, koja je u sastavu Jugoslavije. Ako svoju istoriju, ne samo Balkana, već i Male Azije i Levanta, promišljamo višedimenzijalno, onda nikako ne možemo pobjeći od zaključka da ona jeste istorija neprekidnih građanskih ratova, etničkih i sektarijanskih, čak i onda kada se vode devizama boljševizma i koji rezultuju tektonskim seobama i “humanim” i “nehumanim” preseljavanjima, bilo da se radi o austrijskom iseljavanju, pa doseljavanju katolika u Bosnu, seobama Srba, iseljavanju balkanskih muslimana u Tursku, maloazijskih hišćana u Grčku, ili sefardskih i aškenaskih Jevreja u Palestinu. Nastanak Republike Srpske u kontekstu tektonskih preslaganja i kontnuiteta srpske nacionalne misli, prilikom raspada SFRJ, prema tome nije nikakav istorijski kuriozitet, niti jedinstven slučaj, odnosno presedan ili eksces. Drugim riječima, ako može Katalonija, zbog čega ne bi mogla i Republika Srpska?

U tom smislu bi političko Sarajevo, kao ravnopravan igrač u svim tektonskim procesima i potresima u bivšoj SFRJ itekako moralo preispitati svoju, već patološku nerpeljivost prema Srbima. Baš kao što bi pametna srpska politika morala raskrstiti sa “mitskim Turčinom” i svoju politiku usmjeravati u pravcu saradnje sa umjerenim islamom, kao i sekularnim tendnecijama kod samih muslimana, to bi i neko novo zvanično bošnjačko Sarajevo moral prestati sa svojim licemjerstvom. Onim koji se ogleda u tome da se politički grijesi mogu oprostiti i SAD-u iako su podmetnule uništavajuće imperijalističke ratove i islamski svijet dovele do nezapamćene kataklizme ili Turskoj kojoj se, bez pardona, prelazi preko masakra Jermena i što humanog, što nehumanog preseljenja Grka. Ali ne i Srbima. Na isti način na koji Srbi moraju shvatiti da bi njihovo prisustvo u Bosanskoj Krajini bilo nemoguće bez Ferhat paše Sokolovića, to i moderni Bošnjaci moraju prihvatiti da se sveti Stefan kao patron dinastije Kotromanića ne može odvajati od istorije države za koju se zalažu. No uz islamizam SDA i opoziciju koja još uvijek mantra o principu “jedan čovjek, jedan glas”, teško da takva politička mudrost postoji, čak i u promilima. Prema tome, oni koji referendum o Danu Republike svode na predizbornu kampanju, vrlo plitko misle.

Vuk Bačanović

Vuk Bačanović je sarajevski istoričar, dugogodišnji novinar i urednik. Protjeran od sarajevske javnosti zbog drugačijeg mišljenja.

Izvor: Srpskacafe.com

(264)